GJ504b

GJ 504b

Bizden yaklaşık 57 ışık yılı uzakta, Güneş’ten biraz daha büyük kütleye sahip, F tayf sınıfından parlak beyaz bir yıldız yer alır. Yüzey sıcaklığı yaklaşık 6.000 santigrat derece olan bu güzel yıldız, çevresinde dolanan bir harikaya ev sahipliği yapıyor.

Yıldızın uzağında, ama çok uzağında bir yörüngeye sahip olan bu harika şey, pembe renk resmi formalara sahip olan ülkemizin Ispartaspor ve İtalya’nın Palermo futbol takımınını es geçerek GJ 504b olarak isimlendirilmiş olan ve gökbilimcilerin pembe renkli olduğunu keşfettiği Jüpiter benzeri bir gaz devi gezegen. Gezegen, 6.5 milyar km yarıçapındaki yörüngesiyle (Neptün’ün Güneş’e olan uzaklığından fazla) yıldızına o kadar uzakta ki, bulunduğu bu yerde soğuktan donuyor olmalı.

Ancak, bu yıldız sisteminin yaşı çok genç. Hem yıldız, hem de gezegenin kendisi yaklaşık olarak 150-170 milyon yıl öncesinde meydana gelmişler. Bu süre, gökbilim ölçeklerine göre yıldız ve gezegenin henüz “bebek” olarak nitelenebileceği kadar kısaBebek yıldızımızın çevresinde dönen bu bizim Jüpiterimizin 4 katı kütleye sahip tombul pembe bebek gezegen de yaşının gereği hala sıcak. 235 santigrat derecelik yüzey sıcaklığına sahip olan GJ 504b, soluk da olsa çevresine koyu pembe tonda ışık saçıyor. Yani, pembe görünmesinin nedeni, hala sıcak olduğu için yapmış olduğu bu ışıma. Milyon yıllar geçip gezegen soğudukça, pembe rengini de kaybedecek. Aslında bu haliyle gezegen için bir “kahverengi cüce” tanımlaması yapabiliriz.

Bu gezegeni bizler “doğrudan gözlemleyerek” keşfettik. Yani, diğer keşfettiğimiz gezegenler gibi görmeden, sadece yıldızın ışığı üzerindeki etkilerini ölçümleyerek keşfettiğimiz bir gezegen değil. Ancak, bu şekilde “teleskopla görerek” gezegen keşfetmek çok zordur. Çünkü yıldızların ışıkları çok parlaktır ve çevrelerindeki gezegenlerden gelebilecek olan ışığı bastırırlar. Ancak, GJ 504b gezegeni yıldızına çok uzakta ve söylediğimiz gibi hala sıcak olduğu için soluk da olsa parlıyor.

Yıldızından uzakta ve parlayan sıcak bir gezegen, özel bir teknikle yıldız ışığını maskeleyerek görüntü alan, kızılötesi dalga boyunda çalışabilen dev teleskoplar için kolay bir hedeftir. Biz de Hawaii Adaları’nda yer alan 8.2 metre ayna çaplı Japon Subaru Teleskobu ile gezegeni görüntüleme şansına böylelikle eriştik.Aslında gezegen renginden daha fazla ilgi görmesine neden olan bir anomaliye sahip. Yıldız sistemlerinin oluşumlarını anlamaya çalıştığımız teorilerimize göre, böylesi büyük kütlede bir gaz devi gezegenin, çok genç diyebileceğimiz bu sistemde yıldızına bu kadar uzak olmaması gerekiyordu. Çünkü araştırmalarımız gösteriyor ki, büyük gaz devleri yıldızlarına yakın bölgelerde oluşabiliyorlar. Oysa gezegen yıldızdan 6.5 milyar km uzakta yer alıyor ve bu bölgede oluşmuş olması mümkün görülmüyor.

Şimdi gökbilimcilerin çözmesi gereken iki olası soru var: İlki, bu gezegen burada nasıl oluştu? İkincisi, eğer gezegen burada oluşmadı ise, böylesi genç bir sistemde buraya nasıl ötelendi?